Yapı Denetim Kuruluşlarının İş Sağlığı ve Güvenliği Sorumluluğu

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan aldığı izin belgesi ile sadece yapı denetimi görevini yapan, ortaklarının tamamı mimar ve mühendislerden oluşan tüzel kişi olan yapı denetim firmaları yapı sahibi ile akdedilen sözleşme çerçevesinde yapı denetim hizmetlerini sunar.

Peki yapı denetim hizmetleri nelerdir?

• Yapının inşa edileceği arsa veya arazinin zemin ve temel raporları ile uygulama projelerini ilgili mevzuata göre incelemek,
• Uygulama projesi ve hesaplarını kontrol ederek uygunluk görüşü bildirmek,
• Yapının, ruhsat ve ekleri ile mevzuata uygun olarak yapılmasını denetlemek,
• Yapım işlerinde kullanılan malzemeler ile imalatın proje, teknik şartname ve standartlara uygunluğunu kontrol etmek ve sonuçlarını belgelendirmek, malzemeler ve imalatla ilgili deneyleri yaptırmak,
• Zemin, malzeme ve imalata ilişkin deneyleri, şartname ve standartlara uygun olarak laboratuvarlarda yaptırmak,
• İşyerinde, çalışmaların, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına göre düzenlenmesi gereken sağlık güvenlik planına uygun olarak yapıldığını kontrol etmek ve gerekli tedbirlerin alınması için yapı müteahhidini yazılı olarak uyarmak

Yapı denetim firmalarının bu hizmetleri yerine getirirken bildirimde bulunması gereken durumlar;

• Proje ya da ruhsat uygunsuzluklarının ortadan kaldırılmadığı ya da düzeltilmediği durumlarda İlgili İdare’ye (*) bildirmesi.
• İşlerin İş sağlığı ve Güvenliği mevzuatına göre uygun olarak yapılmadığı durumlarda Çalışma ve İş Kurumu il müdürlüğüne bildirmesi.

Maalesef ki ülkemizde yapı sektörü işverenleri ve çalışanları işin organizasyonu, planlaması ve uygulaması noktasında etken parametreler olarak imalat, imalat verimliliği, hakedişi ön planda tutmaktadırlar. İşyerlerinde işin yürütülmesi ile ilgili olarak oluşan tehlikeler ile sağlığa zarar verebilecek şartlardan korunmak ve daha insanî bir iş ortamı meydana getirmek için yapılacak iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini ise etken olarak çok daha arka planda tutmaktadırlar. Yürütülen bu politika sebebiyle işverenlerin hizmet alımı yaptığı bütün iş ilişkilerinde de bu tutum paralellik gösterdiğinden, yapı denetim firmaları da ruhsat ya da proje uygunluğu noktasında hassasiyet göstermekte olup iş sağlığı ve güvenliği görevini daha arka plana atmakta ya da hiç uygulamamaktadırlar. İlgili mevzuatlar çerçevesinde idari yaptırımlar olarak yapı denetim firmaları Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na bağlı çalışmakta ve görevlerini yerine getirmediğinin tespiti durumunda çeşitli idari para cezaları almaktadırlar.

Peki ne kadar bu cezalar?

4708  Sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanunun 8. Maddesinde yapı denetim kuruluşlarının hangi görevlerini ne suretle yapmadığının tespiti halinde ne kadar yapı denetim firmalarına para cezası uygulanacağı noktasında bilgi vermektedir. Örneğin bir çok insanın yapı denetim firması denince söyleyebildiği en temel görevlerinden biri olan mevzuatlara uygun olarak ruhsat ya da proje uygunluğunu denetlemesinin yerine getirilmediği durumda idari para cezası karşılığı “yapı denetimi hizmet sözleşmesi bedelinin (**) %20’si kadar”dır. Öte yandan yapı denetim firmalarının  asli görevlerinden olan iş sağlığı ve güvenliğinin mevzuatlar çerçevesinde uygunlunun denetlenmesinin yerine getirilmediği durumda  idari para cezası karşılığı “yapı denetimi hizmet sözleşmesi bedelinin %10’u”dur. Ceza miktarları doğrultusunda büyük farkların oluşmadığı görülmektedir.

Peki inşaatlarda iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınmaması ile bu konuda yapı denetim kuruluşlarının üstelendiği rol arasında kopukluk neden oluşmakta?

Yapı denetim firmaları tarafından iş sağlığı ve güvenliğinin mevzuatlar çerçevesinde uygunluğunun denetlenmesinin yerine getirilmemesi;

• Ya yapı denetim firmaları üzerinde yaptırımların bu noktada yeterince uygulanmadığı,
• Ya da inşaat uygulamalarının proje, ruhsat ve tekniğine uygun olarak yapılarak sağlıklı ve sağlam yapıların oluşturulması bilinci ve kültürü, inşaatların yapım sürecinde mesleki risklerin önlenmesi, sağlık ve güvenliğin korunması kültürü ve bilincini ortadan kaldıracak kadar ön planda tutulduğu,

Sonuçlarını doğurmaktadır.

Sonuç olarak;

Yapının güvenliği ve sağlığının denetlenmesi konusunda asli görevleri olan yapı denetim kuruluşlarının, bir diğer asli görevi olan yapının yapım sürecinde çalışanların da güvenliği ve sağlığının denetlenmesi konusunda yapı denetim kuruluşlarının iş sağlığı ve güvenliği sorumluluğu olarak üzerine düşeni yapması, inşaatların iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili tedbirlerinin alınmadan yükselmesine müsaade etmemesi elzem bir konudur.

Not: * İlgili idare : Belediye ve mücavir alan sınırları içindeki uygulamalar için büyükşehir belediyeleri ile diğer belediyeleri, bu alanlar dışında kalan alanlarda valilikleri, yapı ruhsatı ve kullanma izin belgesi verme yetkisine sahip diğer idareleri

** Yapı denetimi hizmet bedeli, yapı yaklaşık maliyeti ile hizmet bedeline esas oranın çarpımı suretiyle elde edilen bedeldir (Hizmet bedeli esas oranları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir). Ayrıca Yapı yaklaşık maliyeti, Bakanlık tarafından her yıl yayımlanan “Mimarlık ve Mühendislik Hizmet Bedellerinin Hesabında Kullanılacak Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri Hakkında Tebliğ”de belirlenen birim maliyetinin yapı inşaat alanı ile çarpımından bulunur.